Theresienstadt

Al heel lang voor Hans en ik samen waren, was hij bezig met het jodendom. Van huis uit rooms katholiek , maar niet meer belijdend, interesseerde hij zich altijd al voor religie. Niet alleen het jodendom trouwens, ook de islam had zijn aandacht, de Koran staat ook in onze boekenkast.

Maar de meeste belangstelling ging toch naar het jodendom, waaruit, zoals hij ook altijd zei, Islam én Christendom uiteindelijk waren voortgekomen. En met zijn taalgevoeligheid, kon het niet uitblijven dat hij zich ook bezighield met Hebreeuws. Dat was wel heel moeilijk, maar dat vormde geen belemmering. En hoewel ik jodin ben, moet ik bekennen dat zijn Hebreeuws beter was dan het mijne.

Naast talen en religies, was er natuurlijk de muziek. En zijn  liefde daarvoor was groot. Het zal zo’n zes, zeven jaar geleden zijn, dat er in de Harmonie, hier in Leeuwarden, een concert gegeven werd door Bente Kahan, geheten Stimmen aus Theresienstadt.  Bente Kahan zong de op muziek gezette gedichten van Ilse Weber, joodse dichteres, kinderboeken- en toneelschrijfster, in 1903 geboren in de buurt van Praag. Zij en haar man komen in concentratiekamp Theresienstadt terecht. Hun oudste zoon hebben zij in Zweden kunnen onderbrengen en tot hem richt zij zich in haar gedichten. Uiteindelijk zullen zij in Auschwitz terechtkomen en de oorlog niet overleven.

Die avond, dat concert staat in mijn geheugen gegrift. Wij waren beiden diep ontroerd door de liederen die we te horen kregen en als ik Hans ooit heb zien huilen, was het toen. We kwamen thuis, hebben de cd opnieuw opgezet en ik geloof niet dat we hem daarna nog ooit beluisterd hebben. Het greep ons zo enorm aan. Met heel veel moeite heb ik het boek over haar leven kunnen bemachtigen. Het is mij zeer dierbaar, net als de cd uiteraard. Het meest aangrijpend was Ich wandre durch Theresienstadt, de tekst doe ik erbij, met een poging tot vertaling, maar ik zeg erbij, mijn Duits is niet geweldig en dichten doe ik ook bijna nooit.