Onorthodox
Deborah Feldman groeit op in de Satmar-gemeenschap in Williamsburg. Een beklemmende chassidische sekte, een samenleving afgesloten van de buitenwereld. Waar wetten en regels gelden, waarvoor het woord bekrompen nog niet de helft van het karakter weergeeft. middeleeuws bijna, vrouwen worden onderdrukt. Haar moeder heeft om onbekende reden de gemeenschap verlaten en ook haar vader is er niet voor haar. Daarom groeit ze op bij haar oma, door haar liefdevol Bobie genoemd en Zeidy, haar zeer streng orthodoxe grootvader. Zij beiden groeiden op in Hongarije, overleefden ternauwernood de Tweede wereldoorlog en voegden zich in Williamsburg bij de Satmar-gemeenschap. Deborah heeft nog het ‘geluk’ dat ze tot haar zeventiende naar school gaat en Engels leert. De jongens bij de Satmar-gemeenschap gaan vanaf hun vierde naar de Thora-school en leren zelfs geen Engels, alleen Jiddisch.
Overigens is daarmee het geluk van Deborah ook wel op. Ze wordt uitgehuwelijkt aan een haar onbekende man die aanvankelijk nog zachtmoedig lijkt, maar al snel om zich heen begint te slaan. Vooral als blijkt dat een normaal seksleven voor haar en hem niet weggelegd is. De schuld wordt door de gehele familie bij haar neergelegd.
Als Deborah besluit de gemeenschap te ontvluchten, is ze iedereen kwijt. Niemand wil meer contact, de wereld bestaat in het vervolg voor haar uit haar zoontje, haarzelf en onbekenden.
Exodus, een nieuw leven
Deborah Feldman komt terecht in een haar volkomen onbekende buitenwereld. Ze heeft een overeenkomst met haar man over hoe zij en hij, elk op hun tijd, hun zoon Isaac bij zich zullen hebben. De daadwerkelijke scheiding zal nog lang op zich laten wachten. Deborah gaat studeren en hoewel ze geniet van haar vrije leven, is dat ook niet gemakkelijk. Ze is straatarm en haar familie is volledig uit haar leven verdwenen, ze is min of meer vervloekt door de gemeenschap. Pas als ze haar eerste boek geschreven en uitgegeven heeft, verruimt zich haar wereld. Ze gaat reizen naar Europa, waar ze de sporen van haar oma Bobie hoopt te vinden. Naast die sporen maakt ze daar ook vrienden en ontdekt dat er naast het bekrompen wereldje van de Satmar, er ook vrijzinnig jodendom bestaat. Als de scheiding is uitgesproken, vertrekt ze met Isaac voorgoed naar Europa en vestigt ze zich in Berlijn.
Voor wie dit boek gelezen heeft en meer wil weten over de Satmar, op Netflix staat de documentaire ‘One of us’. Deze geeft een schokkend beeld bij wat Deborah vertelt.
Netflix heeft ook een serie uitgebracht die Onorthodox heet en gebaseerd is op de boeken, maar zeker niet de bedoeling heeft om Deborahs leven te beschrijven. Ze heeft samengewerkt met de makers en vertelt daarover in “The making of”, eveneens op Netflix. In de flashbacks zit veel dat herkenbaar is uit de Satmar-wereld die Feldman beschrijft. Echter, het verhaal over de jonge vrouw Esther in Berlijn, een onvergetelijk mooie rol van de Israëlische Shira Haas, lijkt in niets op dat van Deborah Feldman.
Vriendelijker, maar toch ook wel beklemmend is de serie Shtisel. Een Israëlische serie die zich ook in een Chassidische gemeenschap afspeelt. Een geromantiseerde versie van de werkelijkheid, maar toch de moeite waard.(Eveneens te vinden op Netflix en ook met Shira Haas).
Recente reacties